Vechtdossier! Waarover gaan die nu regelmatig? In het vorige blog ben ik ingegaan op het conflict met (een) compagnon(s): wat kan er misgaan en hoe kun je een conflict met jouw compagnon(s) voorkomen of oplossen? In dit blog zal ik je meer vertellen over de uitleg van contracten.
Een conflict! En nu?
Compagnons gaan vaak aan de slag met dezelfde instelling, hetzelfde enthousiasme en hebben er alle vertrouwen in dat de samenwerking succesvol zal zijn. Na verloop van tijd blijkt je visie nogal te verschillen van je compagnon. Meningsverschillen horen bij samen ondernemen, maar soms groeien deze meningsverschillen uit naar een lastig te overbruggen situatie. Wanneer er eenmaal een conflict bestaat tussen compagnons worden de overeenkomsten die in een eerder stadium zijn opgesteld vaak al snel tevoorschijn gehaald. In het vorige blog hebben we gekeken naar het belang van een goed contract. In dit blog zal ik je meenemen in de uitleg van die contracten. Een overeenkomst wordt vaak opgesteld wanneer je alles nog door een roze bril ziet. De overeenkomst komt pas weer op tafel wanneer je zakelijke relatie op de proef wordt gesteld. Op het belang van goed opgestelde overeenkomsten ben ik in mijn vorige blog ingegaan.
Maar wat nu als een overeenkomst niet duidelijk is? Vaak blijkt dit het geval te zijn. Immers, wanneer er een oplossing voor het conflict in de overeenkomst zou staan, zou het conflict makkelijk op te lossen zijn.
Hoe ziet een conflict eruit?
Vaak ziet een conflict er in hoofdlijnen als volgt uit. De ene partij verwijst naar de letterlijke tekst van de overeenkomst of verwijst naar het ontbreken van iets wat niet letterlijk in de overeenkomst staat. Dit is de taalkundige uitleg van een contract. De andere partij doet een beroep op de bedoeling van de bepaling en de manier waarop partijen met elkaar zijn omgegaan. En wat zij op grond daarvan redelijkerwijs mochten verwachten van elkaar. Dit is een uitleg die gebaseerd is op de bedoeling van partijen.
Omdat beide partijen de overeenkomst op een andere manier uitleggen, blijven zij vaak in deze onenigheid hangen. Wanneer er geen sterke commerciële reden is om het conflict gezamenlijk op te lossen, is de gang naar de rechter onvermijdelijk.
Deze discussie kan zelfs ontstaan indien je op voorhand dacht een duidelijke afspraak te hebben gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan een overeengekomen formule op basis waarvan je de waarde van de aandelen berekent. Het zal je verbazen hoe verschillend een dergelijke formule kan worden geïnterpreteerd. De vraag is dan: hoe moet je de afspraak uitleggen?
Waar kijkt de rechter naar bij de uitleg van contracten?
Haviltex-criterium
Wanneer beide partijen betrokken zijn geweest bij het opstellen van het contract, zal de rechter doorgaans onduidelijke afspraken tussen partijen uitleggen aan de hand van het Haviltex-criterium. Dit criterium houdt in dat naast de letterlijke bewoordingen van de overeenkomst, ook de subjectieve partijbedoeling bij de beoordeling moet worden betrokken. Bij de uitleg van een overeenkomst komt het (onder meer) aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de bepalingen mochten toekennen. Ook komt het aan op hetgeen zij daarover redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Al met al dien je bij de uitleg van contractsbepalingen niet slechts naar de letter van de overeenkomst te kijken, maar ook naar de partijbedoelingen.
Cao-norm
Wanneer de partijen op wie de overeenkomst betrekking heeft, zelf geen partij waren bij het opstellen daarvan, staan aan de partijen die het conflict hebben geen andere gegevens ter beschikking dan de tekst van de overeenkomst en de eventuele schriftelijke toelichting daarop. De rechter zal dan ook de meeste waarde hechten aan de letterlijke bewoordingen van de overeenkomst, gelezen in het licht van de gehele tekst van die overeenkomst. De letterlijke tekst is dan in beginsel van doorslaggevende betekenis.
De CAO-norm is bijvoorbeeld van toepassing verklaard in het arrest Chubb/Dagenstaed. Het ging in dit arrest om de uitleg van de polisvoorwaarden, die deel uitmaken van een beurspolis. Nu over dergelijke voorwaarden niet tussen partijen onderhandeld pleegt te worden, is de uitleg daarvan met name afhankelijk van objectieve factoren zoals de bewoordingen waarin de desbetreffende bepaling is gesteld.
Bij de uitleg van contracten die zijn opgesteld tussen compagnons zal niet snel sprake zijn van de cao-norm, daar waar compagnons vaak betrokken zijn geweest bij de onderhandeling met betrekking tot de samenwerking.
DSM/ Fox – uitleg
Tussen de subjectieve Haviltex-methode en de objectieve cao-norm bestaat geen harde scheidslijn, maar een vloeiende overgang. De rechter heeft grote vrijheid om vast te stellen welke zin partijen aan elkaars verklaringen en verwachtingen mochten toekennen. Welke partijen waren betrokken bij het opstellen van de overeenkomst weegt niet altijd even zwaar. De rechter bepaalt zelf welk gewicht de cao-norm of het haviltex-criterium in een bepaalde zaak krijgen. De rechter heeft de vrijheid om af te wijken van een strikte taalkundige benadering óf van de bedoeling van partijen als hij vindt dat je daarmee geen recht aan de zaak doet.
Al met al bestaan er dus drie in elkaar voortvloeiende uitlegnormen. Een objectief uiterste (‘’de Cao-norm’’), een subjectief uiterste (‘’de Haviltex-norm’’) en een tussencategorie waarin binnen de Haviltex-formule objectieve en taalkundige elementen een rol spelen.
Hieronder vind je enkele uitspraken die illustreren hoe een rechter omgaat met bovengenoemde uitlegnormen én hoe dit gedurende de tijd kan veranderen.
- Meyer Europe/PontMeyer (2007):
In dit arrest draaide het om te uitleg van een Engelse woordcombinatie in een vrijwaringsclausule uit een omvangrijk overnamecontract. De Hoge Raad oordeelde dat in de gegeven omstandigheden als uitgangspunt beslissend gewicht dient te worden toegekend aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van die woorden. Deze uitleg dient gelezen te worden in het licht van de overige, voor de uitleg relevante bepalingen van het contract. Daartoe neemt de Hoge Raad als omstandigheden in aanmerking de aard van de transactie, de omvang en gedetailleerdheid van het contract, de wijze van totstandkoming ervan en de ‘’entire agreement clause’’.
- Derksen/Homburg (2007):
Uit dit arrest volgt dat een taalkundige uitleg van toenemend belang is bij een commercieel contract. Hier ging het om een vaststellingsovereenkomst. Een dergelijke overeenkomst is er bij uitstek op gericht zekerheid te verschaffen en daarom moet je een taalkundige uitlegmethode volgen.
- Lundiform/ Mexx (2013):
In dit arrest is er een commerciële overeenkomst gesloten tussen twee professionele partijen. Bij de uitleg van een commerciële overeenkomst komt in beginsel groot gewicht toe aan de taalkundige betekenis van de gekozen bewoordingen. Immers, van professionele partijen kun je verwachten dat zij nadenken over welke bewoording zij gebruiken in overeenkomsten en de mogelijke consequenties daarvan. Vooral nu er hier ook een ‘’entire agreement clause’’ was overeengekomen. Echter, de omstandigheden van het geval kunnen meebrengen dat een andere betekenis aan de bewoordingen van de overeenkomst moet worden toegekend. Uit dit arrest blijkt dus dat ook in de situatie dat commerciële partijen met elkaar contracteren, de Haviltex-norm in beginsel als uitgangspunt moet nemen.
Zo zie je dat de Hoge Raad eerst oordeelt dat bij de uitleg van commerciële contracten als uitgangspunt beslissend gewicht dient te worden toegekend aan de meest voor de hand liggende taalkundige betekenis van de bewoordingen van het contract. Maar dat dit uitgangspunt later is gerelativeerd door te benadrukken dat ook tussen commerciële partijen beslissend gewicht toekomt aan de partijbedoelingen.
Hoe kan je de rechter sturen bij de uitleg van contracten?
Het gerechtshof ’s-Hertogenbosch heeft op 3 maart 2018 geoordeeld over een in een overeenkomst opgenomen verbod om Haviltex toe te passen.1 Dit verbod had het gewenste effect. Het hof volgde de bepaling en legde het contract uit op basis van de letterlijke tekst daarvan. Wil je dus niet dat de letterlijke tekst van je overeenkomst later nog betwist kan worden, dan kun je een verbod opnemen in de overeenkomst om de Haviltex-methode toe te passen. Echter, je weet op voorhand natuurlijk nooit of dit in je voordeel of in je nadeel gaat werken omdat je niet weet waar een toekomstig conflict over gaat. Misschien zit je dan ineens vast in een taalkundige uitleg, terwijl partijen bij het aangaan van de overeenkomst een andere bedoeling hebben gehad. Wel bereik je hiermee in de meeste gevallen duidelijkheid over de uitleg van je overeenkomst. Echter, toch is dit niet altijd het geval. Zelfs wanneer taalkundige uitleg is overeengekomen is dat geen garantie voor de oplossing van een conflict: je kan dan alsnog de discussie krijgen over wat er taalkundig met een bepaling wordt bedoeld.
Aanknopingspunten voor partijen zelf
Bij het aangaan van een samenwerking kunnen partijen ook afspraken maken over hoe je met elkaar moet omgaan, wanneer er sprake is van onenigheid. Partijen kunnen afspraken maken over zogeheten ‘’deadlock situaties’’. Een deadlock situatie is een situatie waarbij de samenwerking volledig is vastgelopen. Denk hierbij aan twee aandeelhouders die beide 50% van de aandelen hebben. Wanneer tussen hen onenigheid bestaat, komt de gehele besluitvorming vast te liggen. Om dit niet te lang te laten duren kan je op voorhand oplossingen overeenkomen. Hieronder zal ik een aantal interessante oplossingen voor aandeelhouders behandelen:
- Texas shoot-out
Een aandeelhouder moet verplicht een bod doen op de aandelen van de andere aandeelhouders. De andere aandeelhouder moet dat bod aanvaarden óf kan ervoor kiezen om een hoger tegenbod te doen. De hoogste bieder koopt uiteindelijk alle aandelen.
- Russian Roulette
De ene aandeelhouder noemt een bedrag waarvoor hij de andere aandeelhouder uit zou willen kopen. De andere aandeelhouder moet dan kiezen of hij dit bod accepteert of dat hij de aandelen van de andere aandeelhouder koopt voor hetzelfde bedrag. Dit principe kan je ook toepassen in een v.o.f.
- Fairest bid
Beide aandeelhouders doen een gesloten bod op elkaars aandelen. Vervolgens stelt de deskundige de prijs van de aandelen vast. Degene die het dichtst bij de prijs van de deskundige zit, moet de aandelen kopen.
- Mexican Shoot-out
Beide aandeelhouders doen een gesloten bod op elkaars aandelen. De hoogste bieder krijgt de aandelen.
Mediaton: de achterliggende oorzaak van het conflict.
Bij bovenstaande tekst is vooral ingegaan op de inhoud van het conflict en de juridische gevolgen daarbij. Soms kan het een oplossing zijn om te kiezen voor mediaton die erop gericht is gezamenlijk een verstandige en efficiënte oplossing te bereiken, die méér oplevert dan een compromis. Daarbij wordt er tijdens het proces ook op gelet dat de relatie tussen de partijen in stand blijft, zodat na het afronden van de onderhandelingen een goede (werk)relatie blijft bestaan. Vaak gaat een conflict namelijk niet over waar je dénkt waar het over gaat, maar heeft het conflict een onderliggende oorzaak. Wanneer deze onderliggende oorzaak opgelost is, zal daarmee het conflict wat tot de escalatie heeft geleid ook verdwenen zijn.
Naast procederen, ben je bij Hooglander Advocaten ook aan het juiste adres voor mediation.
Heb je een kwestie over de uitleg van contracten? Of wil je gebruik maken van mediation? Schroom niet om contact met ons op te nemen! Bel gerust naar 088 0034 300 of mail naar info@hooglander-advocaten.nl.
- ECLI:NL:GHSHE:2018:879
