Door Maud Saes 27 januari 2023

Op 15 december 2022 heeft het kabinet een brief gepubliceerd waarin de voortgang van de wijziging van de wetgeving rondom zelfstandigen.....

Op 15 december 2022 heeft het kabinet een brief gepubliceerd waarin de voortgang van de wijziging van de wetgeving rondom zelfstandigen wordt beschreven. Zo streeft het kabinet ernaar om uiterlijk 1 januari 2025 met (nieuwe) wetgeving te komen over de beoordeling en kwalificaties van arbeidsrelaties. Bij arbeidsrelaties moet je denken aan werknemer-werkgeversrelatie of opdrachtnemer-opdrachtgeverrelatie. Voor ieder relatie gelden andere regels. Daarom moet duidelijk zijn in welk relatie je bevindt. Bovendien doen veel personen zich voor als zelfstandige, omdat zelfstandigen (fiscale) voordelen hebben, terwijl in de praktijk zij eigenlijk als werknemer bestempeld moeten worden. De zogenaamde schijnzelfstandigen. In dit artikel wordt de huidige wet- en regelgeving rondom zelfstandigen en de doelen van de nieuwe wetgeving toegelicht.

Huidige wet- en regelgeving

Op dit moment wordt aan de hand van artikel 7:610 van het Burgerlijk Wetboek beoordeeld of sprake is van een werknemer of zelfstandige. Volgens dit artikel moet – om als werknemer gekwalificeerd te worden – aan drie vereisten worden voldaan: loon, arbeid en gezag. Over de vereisten loon en arbeid bestaat geen onduidelijkheid. Het vereiste ‘gezag’ is een open norm die door de rechtspraak is ingekleurd.

Uit vaste rechtspraak blijkt dat voor gezag sprake moet zijn van zeggenschap. Dit houdt in dat de werkgever zeggenschap moet hebben over de manier waarop de werknemer werkzaamheden verricht. Voor zeggenschap is van belang dat de werkgever aanwijzings- en instructiebevoegdheid heeft, wat betekent dat de werknemer deze aanwijzingen en instructies moet opvolgen. Daarbij maakt het niet uit of de werkgever daadwerkelijk van deze bevoegdheid gebruikmaakt. Voor de instructiebevoegdheid moet gekeken worden naar de aard en reikwijdte van de instructie. Op basis daarvan kan namelijk worden beoordeeld of er sprake is van gezag.

Daarnaast blijkt uit rechtspraak dat bij de beoordeling van gezag rekening wordt gehouden met de volgende elementen:

leiding en toezicht;
vergelijkbaar personeel;
werktijden, locatie, materialen, hulpmiddelen en gereedschappen;
manier waarop de werkende naar buiten treedt;
overige relevante aspecten.

Deze elementen worden in dit artikel niet nader besproken. Wil je hier toch meer over weten, neem dan contact op met Team Arbeid.

Doelen nieuwe wetgeving

Het kabinet wil met de nieuwe wetgeving drie doelen verwezenlijken:

Het creëren van een gelijker speelveld tussen de contractvormen, ook wel lijn 1 genoemd.

Om dit te verwezenlijken worden er maatregelen genomen die toezien op de afbouw van de zelfstandigenaftrek en afschaffing van de fiscale oudedagsreserve (fiscaal). Daarnaast worden er maatregelen genomen om de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen verder uit te werken. Ook worden er maatregelen om de voortgang rondom de mogelijkheden voor collectief onderhandelen voor zelfstandigen en de versterking van de positie van zelfstandigen in de SER genomen.

De regels over de beoordeling van de arbeidsrelatie en rechtsvermoeden verduidelijken, ook wel lijn 2 genoemd.

Door een gelijker speelveld te creëren, wordt het belang van de kwalificatie (werknemer of zelfstandige) minder belangrijk. Toch kan in bepaalde gevallen de kwalificatie belangrijk zijn, bijvoorbeeld het verschil in hoe werknemers en zelfstandigen worden behandeld. Daarom wil het kabinet de open norm ‘gezag’, zoals uitgelegd onder de kop ‘huidige wet- en regelgeving’, in de wet verduidelijken met behulp van drie elementen:

De aanwezigheid van materieel gezag, wat betekent dat er gekeken moet worden of de werkgever instructies kan geven en toezicht houdt op de werknemer.
Van gezag is sprake wanneer werk ‘organisatorisch is ingebed’ in de onderneming van de werkgever.
Of er sprake is van ‘zelfstandig ondernemerschap’ in de arbeidsrelatie. Als hiervan sprake is, dan is kan je beschouwd worden als zelfstandige.

Het verbeteren van de handhaving op schijnveiligheid, ook wel lijn 3 genoemd.

Het kabinet wil de handhaving op de nieuwe wetgeving op korte termijn versterken en verbeteren zodat uiterlijk 1 januari 2025 het handhavingsmoratorium volledig kan worden opgeheven. Het handhavingsmoratorium is het huidig beleid van de Belastingdienst en houdt in dat zij geen correctieverplichtingen of naheffingsaanslagen loonheffingen aan de werk-/opdrachtgever kan opleggen indien sprake is van schijnzelfstandigheid. Anders gezegd: op dit moment is het beleid van de Belastingdienst om, indien iemand zich voordoet als zelfstandige maar gelet op de wetgeving eigenlijk een werknemer is, de fiscale voordelen van zelfstandigen niet terug te draaien. Het kabinet streeft dus om dit beleid te wijzigen door nu te gaan handhaven.

Het kabinet gaat geleidelijk handhaven. Dat wil zeggen de Belastingdienst gaat eerst actief samenwerken en hulp aanbieden aan partijen die willen en kunnen voldoen aan de fiscale (en sociale) verplichtingen. Daarnaast gaat de Belastingdienst meer aandacht te besteden aan dossiers waar onzekerheid over de kwalificatie bestaat. Op deze twee manieren wil het kabinet zorgen dat burgers en bedrijven zoveel mogelijk uit zichzelf de regels gaan naleven.

Conclusie – wat gaat er veranderen?

Het kabinet wil uiterlijk 1 januari 2025 de wetgeving rondom werknemers wijzigen door het begrip ‘gezag’, wat een vereiste is voor het aannemen van een arbeidsovereenkomst, te verduidelijken. In de huidige wetgeving is dit begrip een open norm en dat wil het kabinet gaan veranderen met behulp van drie elementen: materieel gezag, organisatorische inbedding en zelfstandig ondernemerschap.

Naast het verduidelijken van de huidige wetgeving, wil het kabinet dat de Belastingdienst de juiste kwalificatie (werknemer of zelfstandige) gaat handhaven. Dit wil het kabinet geleidelijk doen door eerst actief te gaan samenwerken met en hulp aan te bieden aan partijen die willen en kunnen voldoen aan de fiscale (en sociale) verplichtingen. Daarnaast wil het dat doen door meer aandacht te besteden aan dossiers waar onduidelijkheid over de kwalificatie bestaat.